De plek en het plan
De Bangertse Tuin ligt aan een van de oudste wegen van het eeuwenoude fruitteeltgebied ‘De Bangert’, net ten noordoosten van het centrum van Hoorn. Tussen de dorpen Blokker en Zwaag. Daar waar de straat ‘De Koewijzend’ van naam verandert in ‘De Bangert’, en tussen de Kolenbergstraat en het Plukkerspad.
"een provincie van China of Japan"
In een reisverslag schreef de Gentse plantkundige Hubert Jean van Hulle enthousiast over zijn werkbezoek aan de Bangert en de boomgaarden in 1875: “Men zou zich hier wanen in een provincie van China of van Japan. Enge gevloerde weggetjes, met gras omzoomd en lieve, even enge draaiende brugjes die ze aan elkaar verbinden.” Zijn bezoek aan het fruitteeltgebied sloot hij in zijn reisverslag af met: “Hier ligt de ganse cultuur nabij de woning. Gemakkelijk, vreedzaam en om zo te zeggen onbezorgd, leven de mensen hier in Bangert”. Een idyllische plek die duidelijk veel indruk maakte.
kerssen’, ‘appelen’, en ‘pruumen’
Al in de 13e eeuw werd er in dit gebied al fruit geteeld. De eerste keer dat ‘De Bangert’ (de boomgaarde) werd genoemd was in een aantal eeuwen later, in 1469. Een zekere Jan Heesje plantte op het smalle weggetje tussen Zwaag en Blokker diverse vruchtbomen. De basis voor een rijke en lange fruitteelttraditie was gelegd.
Het gebied vol boomgaarden kreeg in de loop der tijd de naam ‘de Bangert’, wat een verbastering was van ‘boomgaarde’. Hier werden ‘fruyt’, ‘kerssen’, ‘appelen’, en ‘pruumen’ geteeld en via de belangrijke haven van Hoorn verscheept, oa. naar Amsterdam.
Bloei en neergang
De hoogtijdagen van de fruitteelt in de Bangert startte vanaf de 2e helft van de 19e eeuw. Het was in deze tijd dat dit gebied z’n naam kreeg als Betuwe van West-Friesland. Naast de bessen, kruisbessen, appels, peren en hazelnoten kwamen daar rond 1900 ook druiven bij die in speciale kassen of serres werden geteeld. Rond de jaren ’20 van de vorige eeuw waren er dat in dit gebied rond de 300.
Uiteindelijk bleken veel kleine fruittelers niet opgewassen tegen de schaalvergroting in de jaren ’60 van de vorige eeuw. Langzaam werd het fruitteeltgebied steeds kleiner en werden de vrijgekomen kavels door de uitbreiding van de dorpen als Blokker en Hoorn en de stad Hoorn bebouwd met nieuwbouwwoningen. Inmiddels is van het grote aantal fruittelers in de Bangert nog maar een klein deel over.
De Historische Tuin
Een van deze bewaard gebleven fruittuinen ligt aan een van de oudste wegen van de Bangert, de Koewijzend, op nr. 4 om precies te zijn. In de ‘Historische Tuin’ vind je niet alleen een perfect bewaard gebleven tuin, maar ook een aantal historische serres en zelfs een oorspronkelijke tuindersschoorsteen.
Een schoorsteen was onderdeel van de stookinstallatie die werd gebruikt om de serres te verwarmen. De schoorsteen van de Historische Tuin stond oorspronkelijk elders, maar werd afgebroken en steen voor steen aan de Koewijzend weer opgebouwd. Het resultaat was ‘een tuinderij zoals het vroeger was’.
De Historische Tuin aan de Koewijzend nr. 4 is onderdeel van de cultuurhistorische route Blokker.
Ode aan de fruitteeltgeschiedenis
Naast deze bewaard gebleven Historische Tuin op deze historische plek liggen de woningen en het park van het plan de Bangertse Tuin. Als een ode aan de rijke fruitteeltgeschiedenis wordt het traditionele landschap met oude boomgaarden, serres, slootjes en het oude plukkerspad aan de westkant van de Bangertse Tuin ingepast in het nieuwbouwplan.
Van fruittuin naar woonwijk(je) en park
Op het dronebeeld hieronder zie je waar oa. de Bangertse Tuin en het park zal worden aangelegd. Dit beeld is van een aantal jaren geleden. Duidelijk in beeld de (inmiddels) voormalige fruittuin, de historische kassen en de monumentale schoorsteen. Rechtsboven in beeld De Koewijzend, van rechts naar linksachter het Plukkerspad. Op de voorgrond het gedeelte waar BPD Gebiedsontwikkeling de woningen ontwikkelt.
De getoonde afbeeldingen hierboven zijn afkomstig uit de beeldbank van het Noord-Hollands archief (kaartje, begin 19e eeuw). De aquarellen en tekeningen zijn uit Rijksstudio van het Rijksmuseum en het dronebeeld is van de gemeente Hoorn.